(Niet) TikTokken als je je kwetsbaar voelt door journalist Lena Bril
Het is begin 2022, Nederland zit in de laatste lockdown en ik heb uit verveling TikTok geïnstalleerd. Ik kijk naar een dansende, graatmagere tiener op mijn scherm. Op haar neus is een pleister geplakt, over haar gezicht loopt een slangetje. In de hoek van de kamer staat een ziekenhuisbed. Ik veeg de video weg. Een model laat zien wat ze op een dag eet. Yoghurt met rood fruit, crackers met kipfilet, wokgroente zonder rijst. 1.200 calorieën, vermeldt ze trots. Veeg. De tiener met de sondevoeding deelt een kortingscode voor een kralenarmbandje.
Twintig minuten nadat ik een TikTok-profiel heb aangemaakt, zie ik enkel nog filmpjes over diëten en eetstoornissen. En ik ben niet de enige: onderzoekers hebben aangetoond dat jongeren bij hun eerste gebruik van de app binnen een half uur (en soms zelfs al na drie minuten) video’s over eetstoornissen en automutilatie krijgen voorgeschoteld.
In mijn studententijd, begin jaren tien, ondervond ik hoe onzekerheid in combinatie met talloze fitgirls op mijn Instagramtijdlijn, mijn lichaamsbeeld en eetgedrag verstoorden. Om mezelf te beschermen tegen al die perfecte lichamen gebruikte ik in mijn privé-leven jarenlang – op advies van een therapeut – nauwelijks socialemediakanalen.
Ik wil niet naar die eetstoornisvideo’s kijken, maar doe het toch. De filmpjes verbeelden, nee voeden een bekend piekerpatroon: ik dacht dat ik de verstoorde relatie met mijn lichaam en voeding achter me had gelaten. De video’s vormen een spiegelpaleis van mijn vroegere zelf. De meisjes lijken zo dichtbij, het voelt haast intiem. Ik identificeer me met ze, en die herkenning opent alle oude luikjes in mijn hoofd. Ik voel de behoefte aan controle weer, denk voortdurend aan eten en bewegen: alsof ik terugstap in de gedachtenpatronen van jaren geleden. Pas als ik in de supermarkt aandachtig de hoeveelheid calorieën op een pak muesli bestudeer, besef ik dat al die video’s mijn gedrag beïnvloeden en dat het tijd is om te stoppen. Ik weet waar deze weg heen leidt.
Dit is de realiteit: TikTok en andere sociale media verdienen dankzij hun algoritme vele miljarden aan de aandacht van de gebruiker. ‘TikTok knows me better than my therapist’, luidt niet voor niets de meme. In tegenstelling tot een therapeut, neemt het platform geen enkele verantwoordelijkheid voor de psychische gezondheid van zijn gebruikers. Sterker nog: het is in TikToks belang dat kwetsbare jongeren zo veel mogelijk tijd op de app doorbrengen, en, als het even kan, het platform vullen met gratis #edrevocerycontent.
Als jij, net als ik, soms onzeker of kwetsbaar bent: wapen jezelf dan tegen deze platforms. Soms kan het helend voelen, een verlichting van je eenzaamheid, om anderen op je scherm te zien die worstelen met dezelfde psychische problemen als jij. Maar al die video’s voeden óók de gevaarlijke paden in je hoofd, ze bestendigen hardnekkige patronen waar je misschien liever vanaf wilt. Deze drie tips hebben mij geholpen:
Lena schrijft wekelijks fantastische verhalen op haar Substack 'In Therapie'.