‘Ik voel me zo machteloos,’ zegt een vriend. We zitten met koffie op een bankje in het park. Het is fris, maar er schijnt iets van een zon en het gaat zoals wel vaker over de nieuwsstroom van de afgelopen weken: een despoot geïnaugureerd in Amerika, verbroken Parijs akkoorden, hernieuwd anti abortusbeleid en insinuaties over de transformatie van Gaza in een luxe vakantieoord. Dat, en de fikse polarisatie binnen de feministische gelederen over de film Babygirl. ‘Hoe zijn we hier in godsnaam terecht gekomen?’ vraagt hij. ‘Al scrollend.’ Zeg ik. Mijn vriend kijkt met opgetrokken schouders voor zich uit. Hij herhaalt dat hij zich machteloos voelt.
Mijn vriend is een hoogopgeleide witte man die met Airpods in zijn oren naar zijn werk fietst. Als mensen zoals hij daadwerkelijk machteloos staan, is de rest van ons hopeloos verloren, een idee waar ik weiger in mee te gaan. Toch is hij niet de enige. Het benoemen van een gevoel van machteloosheid lijkt te zijn verworden tot een spreuk, een modern westers mantra dat de uitspreker meteen ontslaat van het nemen van enige morele verantwoordelijkheid. Wie zich machteloos voelt kán immers de barricade niet op, die kan alleen als verlamd van angst en frustratie op de bank blijven zitten met een kop thee terwijl buiten de aarde opwarmt.
Dat gevoel van machteloosheid manifesteert zich als passiviteit, lethargie zelfs, en begeeft zich op een hellend vlak naar een vorm van onverschilligheid die ben ik bang nog schadelijker is. ‘Heel erg allemaal, maar wat kan ik eraan doen? En als ik er niets aan kan doen, waarom zou ik me er dan druk om maken? #selfcare.’ Het geeft me een groot gevoel van ongemak om mensen online te zien delen dat ze het nieuws niet meer volgen. Het wordt gebracht als iets om trots op te zijn, de keuze om de blik niet meer naar buiten te richten.
Natuurlijk, de eindeloze stortvloed aan slecht nieuws is overweldigend. Ik had ook niet verwacht de democratie ondermijnd te zien worden door slecht geklede tech-ondernemers en toch, here we are. Maar is het niet te makkelijk om ons te verschuilen achter een vermeend gebrek aan handelingsperspectief? Er zijn ook mensen die succesvol rechtszaken aanspannen, petities starten, demonstreren, bedrijven boycotten, van bank wisselen, sociaal ondernemen, onvermoeid aan waarheidsbevinding blijven doen, geld storten, vrijwilligerswerk doen of de A12 blokkeren.
‘Er is toch van alles dat je wél kunt doen?’ zeg ik dus tegen mijn vriend. Hij haalt zijn schouders op. ‘Maar wat heeft het voor zin?’
De laatste tijd wordt activisme en het effect ervan vaker in twijfel getrokken, gedemoniseerd zelfs, maar ik heb als vrouw kiesrecht, mannen mogen met mannen trouwen en zwarte mensen mogen voorin de bus zitten. Dat is niet gekomen door mensen die zich bij hun gevoel van machteloosheid hebben neergelegd. Naast ons graait een man drie lege blikjes uit een vuilnisbak. ‘Het heeft best wel veel zin als we het met zijn allen doen’ antwoord ik. ‘Of in ieder geval als iedereen iets doet?’ Ik kijk naar rechts. Mijn vriend haalt zijn schouders op, handen in de zakken, niet overtuigd.
Deze column van Frida Boeke verscheen eerder in FD.